Μουσεία

Το Αρχαιολογικό Μουσείο

Εργο του Καποδίστρια, πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο μουσείο της Ελλάδας

Του Γεωργίου Σταϊνχάουερ

Προϊσταμένου Β* Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων

Πρωτοκορινθιακή κοτύλη με παράσταση ιππέων
Αρχαιολογικό μουσείο Αίγινας

ΛIΓOI ίσως γνωρίζουν ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας είναι το πρώτο Μουσείο της Ελλάδας. Ανάμεσα στα άλλα ιδρυτικά του νέου κράτους έργα του Καποδίστρια, ήταν και η δημιουργία ενός Κεντρικού Μουσείου. Για το σκοπό αυτό το 1829 με τη φροντίδα του Α. Μουστοξύδη, συγκεντρώθηκαν εδώ αρχαιότητες από διάφορα μέρη της νησιωτικής χώρας, οι σπουδαιότερες από τις οποίες, λίγα χρόνια αργότερα, το 1832 θα μεταφερθούν στη νέα πρωτεύουσα. Από τότε άρχισαν και οι μέχρι σήμερα συνεχιζόμενες περιπλανήσεις των αρχαιοτήτων της Αίγινας, καθώς από το Δημαρχείο θα μετακομίσουν στη στοά της αυλής του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου και από εκεί στο ισόγειο του Κυβερνείου, στη συνέχεια στο Εϋνάρδειο Διδακτήριο, για να καταλήξουν το 1980 στο κτίριο -δωρεά του Βαυαρικού Συλλόγου των Φίλων του Μουσείου της Αίγινας-που για το σκοπό αυτό κτίσθηκε μέσα στον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας, δίπλα στα επισκέψιμα εντυπωσιακότατα ερείπια των διαδοχικών προϊστορικών οικισμών της αρχαίας ακρόπολης. Ωστόσο, ούτε και αυτό το Μουσείο έγινε δυνατό να ολοκληρωθεί και να λειτουργήσει κανονικά. Προσωρινή είναι και η σημερινή έκθεση καθώς προβλέπεται η οριστική μεταφορά της συλλογής (παράξενη αλήθεια, αλλά χαρακτηριστική της εξέλιξης της χώρας, σύμπτωση) στο χώρο από όπου, ξεκίνησε, εκείνο το Ορφανοτροφείο, που έγινε περισσότερο γνωστό ως φυλακή και του οποίου ετοιμάζεται ήδη ο μετασχηματισμός σε ένα «διαχρονικό» Μουσείο της πόλης.

Nέα ευρήματα

Πρωτοκορινθιακός σκύφος
Αρχαιολογικό μουσείο Αίγινας

Παρ' όλες τις περιπέτειες, τις τόσο επικίνδυνες για την ασφάλεια και την ακεραιότητα των αρχαίων, το Μουσείο δεν έπαυσε, όλα αυτά τα χρόνια, να εμπλουτίζεται με νέα ευρήματα, συχνά μοναδικής αξίας. Τα σπουδαιότερα προέρχονται από τις βαυαρικές ανασκαφές των μεγάλων αιγινίτικων ιερών, της Αφαίας (με εξαίρεση τα κεφάλια του πρώτου αετώματος που βρίσκονται στην Αθήνα), του Απόλλωνος (ή όπως παλιότερα πιστευόταν της Αφροδίτης) της Κολώνας, του Ελλανίου Διός κ.ά. καθώς και των διαδοχικών οικισμών της εποχής του Χαλκού της Κολώνας. Σημαντικότατη, είναι, ωστόσο, η συνεισφορά και των ελληνικών ανασκαφών, κυρίως αυτών που από δεκαετίες τώρα πραγματοποιεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία στα οικόπεδα της σύγχρονης πόλης.

Το Μουσείο της Αίγινας είναι ένα από τα πιο αξιόλογα ελληνικά Μουσεία και από πολλές πλευρές μοναδικό. Μοναδικό για τον πλούτο και την ποικιλία των προϊστορικών, κυρίως των μεσοελλαδικών και μυκηναϊκών εκθεμάτων, μοναδικό για το πλήθος και την ποιότητα της αρχαϊκής κεραμεικής της πλαστικής, και πάνω απ' όλα μοναδικό ως μαρτυρία του χαρακτήρα και της ανεπανάληπτης ακμής της αρχαίας πόλης.

Γεωμετρικοί σκύφοι
Αρχαιολογικό μουσείο Αίγινας

Η έκθεση περιορίζεται σήμερα στο αίθριο, όπου παρουσιάζεται ένα μεγάλο μέρος της αρχικής συλλογής με τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά ανάγλυφα, κυρίως από τη Ρήνεια (όπου το νεκροταφείο της Δήλου), αλλά και από άλλες περιοχές της χώρας, και στην έναντι της εισόδου πτέρυγα, που αποτελείται από τρεις αίθουσες με εκθέματα αντίστοιχα της προϊστορικής, της αρχαϊκής και κλασικής Αίγινας.

Στην αριστερή γωνιακή αίθουσα σε δύο προσθήκες θα δούμε μια επιλογή από αγγεία της προϊστορικής περιόδου -από τη νεολιθική έως τη μυκηναϊκή ή ύστερη εποχή του χαλκού. Μοναδική είναι η σειρά των μεγάλων πρώτο και μεσο ελλαδικών πίθων, με παραστάσεις από τη θαλασσινή περιπέτεια των πρώτων κατοίκων του νησιού. Την οικοδομική εξέλιξη του οικισμού της Κολώνας σ' ολόκληρη αυτή την περίοδο θα μπορέσει σύντομα να παρακολουθήσει ο επισκέπτης, μέσα από μια σειρά προπλασμάτων της οχύρωσης, των κατοικιών και των εργαστηρίων, που θα συνοδεύουν, δίνοντας της νέα διάσταση, την ανάπτυξη της έκθεσης της προϊστορικής κεραμεικής, σε μια σειρά αιθουσών που πρόκειται να δοθούν στο κοινό μέσα στο φετινό καλοκαίρι.

Eισαγωγή κεραμικής

Τριφυλλόστομες πρωτοκορινθιακές οινοχόες
Αρχαιολογικό μουσείο Αίγινας

Στα ιστορικά χρόνια η Αίγινα υπήρξε η σπουδαιότερη από τις εμπορικές πόλεις της Ελλάδος και συγχρόνως η έδρα μιας από τις πιο γνωστές σχολές της πλαστικής. Για την πρωιμότητα και την έκταση της εμπορικής δραστηριότητας των Αιγινητών μαρτυρεί η ποικιλία των προελεύσεων, από το Αργός, τη Βοιωτία, τη Ρόδο και τη Χίο, της γεωμετρικής και αρχαϊκής κεραμεικής, ενώ μοναδική ως προς την ποιότητα είναι η συλλογή πρώιμων αρχαϊκών κορινθιακών αλλά και αττικών αγγείων. Η Αίγινα υπήρξε ο κυριότερος εισαγωγέας αττικής κεραμικής του 7ου αι., μία παράδοση που συνεχίσθηκε -παρά την πολιτική αντιπαλότητα- έως το τέλος της αυτονομίας της. Από εδώ προέρχονται μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα που πρωτοαττικού εργαστηρίου, που βρίσκονται τώρα στο Μουσείο του Βερολίνου και στο Βρετανικό. Στα αγγεία, αλλά και στα θραύσματα του Μουσείου της Αίγινας μπορούμε να παρακολουθήσουμε βήμα με βήμα την κατάκτηση της πλαστικότητας στην απόδοση της ανθρώπινης και της ζωικής μορφής, όπως και του φυτικού κοσμήματος, μια εξέλιξη που κορυφώνεται με την πρόχου των Κριών, με παράσταση της φυγάδευσης του Oδυσσέα και των φίλων του από το άντρο του Πολύφημου, των μέσων του 7ου αιώνα π.Χ., και στον αμφορέα της Χίμαιρας του τέλους του Ίδιου αιώνα. Η εξέλιξη της αττικής κεραμικής δεν είναι ωστόσο κατανοητή, χωρίς την παράλληλη γνώση της πρωτοκορινθιακής -η οποία εκπροσωπείται εδώ με μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά της δείγματα, όπως είναι οι δύο περίφημες κοτύλες των ιππέων και των σκύλων, εκείνη με τη διπλή παράσταση του Βελλεροφόντη και του Περσέα, ή η οινοχόη με ζωοφόρους, έργα που αποπνέουν μια λεπτή χάρη.

Aιγινήτικη πλαστική

Πρωτογεωμετρικές οινοχόες
Αρχαιολογικό μουσείο Αίγινας

Την παράδοση της αιγινίτικης πλαστικής αντιπροσωπεύει μια ολόκληρη σειρά γλυπτών από την αρχή ήδη του 7ου έως τα μέσα του 5ου αι., όταν πλέον η Αίγινα υποτάχθηκε οριστικά στη δύναμη της Αθήνας. Στην αρχή βρίσκεται μία από τις αρχαιότερες, Ίσως η αρχαιότερη σωζόμενη σήμερα αναθηματική στήλη, άτεχνα ακόμη λαξευμένη σε σχεδόν επίπεδο ανάγλυφο.

Την εξέλιξη μέσα στον 6ο αι. παρακολουθεί κανείς στα αετώματα γλυπτά των δύο ναών του Απόλλωνος της Κολώνας (στον τοίχο απέναντι στην είσοδο).

Στον πώρινο ναό του 570-560 αποδίδεται ο Ηρακλής που τοξεύει ενώ από τα αετώματα του μαρμάρινου υστεροαρχαϊκού ναού του 530-520 σώζονται τμήματα των αρμάτων (εκτίθενται οι κεφαλές δύο Ίππων), του ανατολικού και αρκετές μορφές της Αμαζονομαχίας του δυτικού αετώματος. Η Ίδια εξέλιξη από το δαιμονικό θα λέγαμε δυναμισμό των μορφών του 7ου στην εσωτερικότητα εκείνων του 5ου, αναγνωρίζεται στη σύγκριση δύο σφιγγών από το ιερό του Απόλλωνος, όπου στην εσωτερική ένταση του απλού, στερεομετρικού σχεδίου του κορμού του 7ου αι., αντιπαρατίθεται η ανθρώπινη πλαστική αντίληψη της πρώιμης κλασικής σφίγγας (στον άξονα της κεντρικής εισόδου), στην οποία από παλιά είχε αναγνωρισθεί το χέρι του μεγάλου Βοιωτού γλύπτη Κάλαμι. Το ύφος της αιγινίτικης πλαστικής αποδίδει ακόμη καλύτερα από τα προηγούμενα, η σειρά των υστέρων αρχαϊκών ανάγλυφων (απέναντι στην αριστερή είσοδο της αίθουσας) που χαρακτηρίζονται από τη συμπίεση της παράστασης της δεξίωσης ή του ηνιόχου, στο πλαίσιο μιας στενόμακρης στήλης ή από την άλλη πλευρά από την εκλεπτυσμένη υστεροαρχαϊκή αντίληψη σώματος, ενδύματος και κνήσεων, που βλέπουμε να κυριαρχεί στη ζωφόρο με παράσταση του Διονύσου.

Στη δεξιά γωνιακή αίθουσα εκτίθενται σε δύο βιτρίνες τα θραύσματα των αετωμάτων της Αφαίας που ξέμειναν στην Ελλάδα μετά το ξήλωμα από την αρχαιοκαπηλική εταιρία των Dilletanti , και βρέθηκαν στις γερμανικές ανασκαφές. Στη γραφική αναπαράσταση που έγινε σύμφωνα με την έκθεση του μουσείου του Μονάχου σημειώνεται η ακριβής θέση των -πολυπληθέστερων- θραυσμάτων του ανατολικού αετώματος. Τις βιτρίνες πλαισιώνουν κλασικά αγαλμάτια και ανάγλυφα, όροι διαφόρων κλασικών ιερών (του Απόλλωνος και του Ποσειδώνος, της Αθηνάς) και μια αυστηρή επιλογή από ελληνιστικά και ρωμαϊκά έργα.

Μουσείο της Αφαίας

Ως τμήμα του Μουσείου της Αίγινας μπορεί να θεωρηθεί το μικρό, αλλά πολύ ενδιαφέρον ανασκαφικό Μουσείο της Αφαίας (επίσκεψη σε ομάδες και σε τακτές ώρες).

Μέσα στις αίθουσες του ο επισκέπτης θα δει αναστηλωμένα από αρχιτεκτονικά    θραύσματα    που προήλθαν από τη μακρόχρονη συστηματική έρευνα του χώρου, όπως τμήμα του σηκού, το αέτωμα και τον κίονα του πώρινου ναού των μέσων του 6ου που προηγήθηκε του μεγάλου υστεροαρχαϊκού ναού της Αφαίας και τη γωνία του αετώματος του μεγάλου ναού του 500 π.Χ. παράλληλα με τα αρχιτεκτονικά μέλη μικρότερων οικοδομών του ιερού, τα οποία εκτίθενται σε επιτοίχιες προθήκες.

Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των θραυσμάτων αυτών έγκειται στην άριστη διατήρηση της αρχαίας πολυχρωμίας που δεν παύει να μας εκπλήσσει με τους τολμηρούς συνδυασμούς της. Την έκθεση συμπληρώνει πλούσια τεκμηρίωση με προπλάσματα, επεξηγηματικά κείμενα και φωτογραφίες που προσφέρουν το απαραίτητο για την κατανόηση των διαφόρων οικοδομικών φάσεων του ιερού, συμπλήρωμα στην επίσκεψη του χώρου της Αφαίας.

(πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 7-9-1997)

Αρχαιολογικό Μουσείο Αίγινας

της Ελένης Παπασταύρου, αρχαιολόγου Το Αρχαιολογικό Μουσείο της Αίγινας βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας. Είναι κτισμένο δίπλα στα ερείπια των διαδοχικών προϊστορικών οικισμών και την ακρόπολη των ιστορικών χρόνων. Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από τον αρχαιολογικό χώρο της Κολώνας. Το κτήριο όπου στεγάζεται το μουσείο είναι ισόγειο, ισόπλευρο, πετρόκτιστο και κεραμοσκεπές με αίθριο στο κέντρο. Ξύλινη στοά περιτρέχει το αίθριο και τη μία εξωτερική πλευρά του κτίσματος. Η σημερινή έκθεση καταλαμβάνει την απέναντι από την είσοδο του μουσείου πτέρυγα, που αποτελείται από τρεις αίθουσες. Η συλλογή καλύπτει την περίοδο από την προϊστορική εποχή έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Στην αριστερή γωνιακή αίθουσα υπάρχουν δύο προθήκες με κεραμική της προϊστορικής εποχής (νεολιθική-μυκηναϊκή εποχή). Μεγάλοι πίθοι της πρωτοελλαδικής και μεσοελλαδικής εποχής πλαισιώνουν της προθήκες. Στις δύο προθήκες της κεντρικής αίθουσας εκτίθεται κεραμική της γεωμετρικής και αρχαϊκής εποχής. Η ποικιλία των εισαγωγών της κεραμικής (Άργος, Ρόδος, Κόρινθος, Αττική) αποδεικνύει την έντονη εμπορική δραστηριότητα των Αιγινητών κατά τους ιστορικούς χρόνους, η οποία μαρτυρείται και στα αρχαία κείμενα. Στην ίδια αίθουσα αντιπροσωπεύεται και η αιγινήτικη πλαστική (7ος -5ος αι. π.Χ.) με σειρά γλυπτών. Η Αίγινα υπήρξε έδρα μιας από τις πιο γνωστές σχολές πλαστικής κατά τους αρχαϊκούς χρόνους. Την εξέλιξή της εικονογραφούν τα γλυπτά των αετωμάτων των δύο αρχαϊκών ναών του Απόλλωνα, οι δύο σφίγγες του ιερού και μερικά ανάγλυφα (πρώιμη αναθηματική στήλη-υστεροαρχαϊκά ανάγλυφα). Σημαντικότατη είναι η επιγραφή που αναφέρεται στον αρχαιότερο ναό της Αφαίας. Στην δεξιά γωνιακή αίθουσα εκτίθενται σε δύο προθήκες θραύσματα των αετωμάτων της Αφαίας. Οι προθήκες πλαισιώνονται από ανάγλυφα, όρους ιερών και λίγα ελληνιστικά και ρωμαϊκά έργα. Στη στοά του αίθριου εκτίθεται ένα μέρος από την Καποδιστριακή συλλογή αναγλύφων (κυρίως από τη Ρήνεια) που αποτέλεσε το περιεχόμενο του πρώτου "Εθνικού Μουσείου" της Ελλάδος. (πηγή: www.odysseus.culture.gr)

Η μεγάλη πορεία του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Από την Αίγινα στην Αθήνα

Κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821 και της πρώτης δεκαετίας από την ίδρυση του ελληνικού κράτους (1830), κυρίαρχη ιδεολογία είναι ο Διαφωτισμός, ο οποίος προσδιόριζε την ελληνική ταυτότητα με βάση την άμεση διασύνδεσή του με τον αρχαίο Ελληνισμό και τα πολιτειακά του ιδεώδη (Κιτρομηλίδης 1991, σ. 65). Η εθνική συνείδηση των Ελλήνων στηρίχθηκε στον άμεσο δεσμό με την κλασική αρχαιότητα. Απόδειξη αυτού του δεσμού είναι οι αρχαιότητες, που ήδη από την εποχή της Αναγέννησης έχαιραν τεράστιας αίγλης στην Ευρώπη. Μέσα σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο ιδρύεται με ψήφισμα του Καποδίστρια της 21ης Οκτωβρίου 1829 το «Εθνικόν Μουσείον», που στεγάστηκε στο κτίριο του Ορφανοτροφείου στην Αίγινα. Η ίδρυση μουσείου κρίνεται απαραίτητη για την προστασία και διαφύλαξη των μνημείων της εθνικής κληρονομιάς από τις λεηλασίες, τις αρπαγές αλλά και τις αγοραπωλησίες, που οδηγούσαν πλήθος αρχαιοτήτων σε συλλογές και μουσεία του εξωτερικού (Βουδούρη 2003, 15).

Με την μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα το 1834 και με τον νόμο της 10/22 Μαΐου 1834 ιδρύεται το «Κεντρικόν Δημόσιον Μουσείον διά τας αρχαιότητας» στην νέα πρωτεύουσα (Βουδούρη 2003, 19-20). Συγκεκριμένα, με βασιλικό διάταγμα από 13/11/1834 ορίζεται ως κεντρικό αρχαιολογικό μουσείο το Θησείο και το 1837 μεταφέρεται εκεί από την Αίγινα το μεγαλύτερο μέρος των αρχαιοτήτων του Εθνικού Μουσείου (Βουδούρη 2003, 29). Αργότερα, λόγω στενότητας χώρου, χρησιμοποιήθηκαν και άλλοι χώροι, όπως η Στοά του Αδριανού και διάφορα δημόσια κτίρια (Καρούζου 1999, 6).

πηγή: http://www.pemptousia.gr

ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΑΙΓΙΝΑΣ

(της Σοφίας Χουρμούζη-Ξενοπούλου, αρχιτέκτονος-μουσειολόγου)

Το διαχρονικό Μουσείο της Αίγινας θα στεγαστεί στο κτίριο του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου και μετέπειτα κτίριο Φυλακών της Αίγινας.

Το Ορφανοτροφείο της Αίγινας ανεγέρθηκε κατά το διάστημα 1828-1829  για να στεγάσει τα ορφανά του πολέμου μέσα στα πλαίσια του ενδιαφέροντος του Καποδίστρια για την περίθαλψη και την εκπαίδευση της ελληνικής νεολαίας. Το κτίριο λειτουργούσε ως Ορφανοτροφείο από το 1829 μέχρι το 1834. Σε αυτό το μικρό χρονικό διάστημα στεγάζει όλα όσα διέπουν τις αρχές του Καποδίστρια για την εξάπλωση της Παιδείας του Ελληνικού Έθνους, αποτελώντας το πρώτο Πνευματικό Κέντρο της Ελλάδας. Εδώ λειτούργησε αλληλοδιδακτικό σχολείο, το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο, το πρώτο ορυκτολογικό μουσείο, η πρώτη Εθνική Βιβλιοθήκη, Εθνικό Τυπογραφείο και Εργαστήρια Τεχνών για τα ορφανά.

Μετά το 1834 το κτίρο στεγάζει διαδοχικά διάφορες χρήσεις για να καλύψει περιστασιακές ανάγκες όπως: Σχολή Ευελπίδων, Λοιμοκαθαρτήρια, Φρενοκομείο και ακόμη στέγασε πρόσφυγες από την Κρήτη κατά το διάστημα 1866-1869.

Το 1880 μετατρέπεται σε φυλακή και παραμένει φυλακή για 105 χρόνια, έτσι το κτίριο που κτίστηκε για να στεγάσει το σπόρο της παιδείας του Ελληνικού Έθνους, γίνεται φορέας πειθαρχικής καταστολής και συνδέεται με τον εγκλεισμό και τα βασανιστήρια αγωνιστών  της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης από την αρχή της ίδρυσης των φυλακών μέχρι τους χρόνους της χούντας. Το αρχείο των φυλακών θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο μακρόχρονου ερευνητικού έργου. Οι επώνυμοι και ανώνυμοι αγωνιστές που φυλακίστηκαν σε αυτές τις φυλακές είναι εκατοντάδες. Από το 1974 μέχρι το 1984 η φυλακή χρησιμοποιείται μόνο για ποινικούς κρατούμενους. Το 1985 το ΥΠΠΟ κηρύσσει το κτίρο διατηρητέο μνημείο κατά το τμήμα του μεγάλου ορθογωνικού κτιρίου και του ναού του Ορφανοτροφείου, ενώ το 1995 εγκρίνεται από το ΚΑΣ το κτιριολογικό πρόγραμμα για τη δημιουργία στο κτίριο διαχρονικού μουσείου με τη συμπερίληψη στα διατηρούμενα τμήματα, εγκάρσιου μεταγενέστερου προσκτίσματος των φυλακών. Στο κτίριο μέχρι σήμερα είναι εγκατεστημένο το Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων που πρόκειται να μεταστεγαστεί σύντομα.       

Μετά τις κατά περιόδους δραστικές επεμβάσεις που απαιτήθηκαν για τις λειτουργίες των φυλακών είναι ευνόητο ότι οι υπεύθυνοι μελετητές επιφορτίστηκαν ένα πολύ δύσκολο έργο-πρόκληση. Η αποκατάσταση του Καποδιστριακού Ορφανοτροφείου στην αρχική του μορφή αποτελούσε μεγάλο πρόβλημα καθότι είχαν διασωθεί μόνο κάποιες γραπτές μαρτυρίες και ελάχιστα σκαριφήματα. Η συμβολή της Αν. Καθηγήτριας του  τμήματος Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου κας Μάρως Καρδαμίτση-Αδάμη ήταν πολύ σημαντική. Η κα Αδάμη εκπονεί έρευνα που αφορά το Καποδιστριακό Ορφανοτροφείο της Αίγινας, έτσι διέθεσε στους μελετητές γραπτές μαρτυρίες περιγραφής του κτιρίου που είχαν καταγραφεί στο στάδιο κατασκευής του ορφανοτροφείου και κύρια τη μελέτη για τη μετατροπή του σε στρατιωτική σχολή το 1854 που περιλάμβανε και μερικά σκαριφήματα με διαστάσεις (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Καποδιστριακό Αρχείο, Οθωνικό Αρχείο). Επίσης έγινε συγκριτική μελέτη του ορφανοτροφείου με υπάρχοντα Καποδιστριακά κτίρια της περιοχής. Η τεκμηρίωση αυτή οδήγησε στην αποκατάσταση ως εξής :

Αποκατάσταση όλου του κελύφους του Καποδιστριακού κτιρίου. Οι σιδεριές ασφαλείας των παραθύρων, που πιθανόν χρονολογούνται από τον καιρό λειτουργίας του ορφανοτροφείου ως φρενοκομείου, είναι μεταγενέστερες του Καποδίστρια και αποκαθίστανται επίσης για την ασφάλεια του Μουσείου.

Επανακατασκευή της τάφρου που υπήρχε κατά μήκος του υπογείου. Κατά μήκος της τάφρου στο ύψος του ισογείου υπήρχε ξύλινο κιγκλίδωμα που διακοπτόταν κατά διαστήματα από μικρούς πέτρινους γυλίσκους. Στις θέσεις όπου υπήρχαν πόρτες των αιθουσών του ισογείου υπήρχαν πέτρινα γεφυράκια που έφεραν το ίδιο κιγκλίδωμα που τελείωνε στους γυλίσκους.

Αποκατάσταση της στοάς της παλαιάς εισόδου.

Αποκατάσταση των στοών εκατέρωθεν του ναού. Διατήρηση της μνήμης των φυλακών. 

Ο σεβασμός της διατήρησης της μνήμης των φυλακών θεωρήθηκε από τους μελετητές πολύ σπουδαίο ζήτημα, όμως δεν ήταν δυνατόν να αναδειχτεί το Καποδιστριακό κτίριο διατηρώντας το σύνολο των διαχρονικών επεμβάσεων. Οι μελετητές αποφάσισαν να διατηρήσουν τα ίχνη από τις βάσεις των τοίχων όλων των κτισμάτων των φυλακών που θα κατεδαφιστούν και συγχρόνως να ερευνήσουν την επιλογή της διατήρησης κτισμάτων των φυλακών που δεν θα βασίζονταν σε «αισθητικά» κριτήρια αλλά στην ανάδειξη κάποιων χώρων ή κατασκευών ιδιαίτερα φορτισμένων με συγκλονιστικά γεγονότα που θα συνέβαλλαν στην ενεργοποίηση της ιστορικής μνήμης των φυλακών. Οι χώροι αυτοί επελέγησαν με τη συμβολή των μαρτυριών ανθρώπων που έμειναν έγκλειστοι στις φυλακές, των εκπροσώπων όλων των πολιτικών συλλόγων φυλακισμένων της Αίγινας και κύρια με τη συμβολή του αγωνιστή-συγγραφέα Τάκη Μπενά που φυλακίστηκε στην Αίγινα κατά μεγάλες χρονικές περιόδους από τον εμφύλιο μέχρι τη χούντα. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν οι πλέον αρμόδιοι να προσδιορίσουν εκείνα τα «σημεία» που έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένα στη μνήμη τους και που η συνισταμένη τους αποτέλεσε τον οδηγό επιλογής των διατηρητέων στοιχείων. Έτσι διατηρείται η πορεία προς το πειθαρχείο και το χώρο του ονομαζόμενου «Γολγοθά», δηλαδή του χώρου που συγκεντρώνονταν οι φυλακισμένοι πριν την εκτέλεση, η οποία ποτέ δεν γινόταν στο χώρο των φυλακών. Η πορεία αυτή τονίζεται με τον άξονα από τις αχτίνες των κελιών μέσω των μεταλλικών κλωβών με τις βαριές πόρτες και τη διέλευση μέσα από το αναρρωτήριο και το Πειθαρχείο προς το Γολγοθά. Όλα τα ανωτέρω κτίρια και κτίσματα διατηρούνται καθώς και το επισκεπτήριο των φυλακών που λόγω του εξαιρετικά μικρού του μεγέθους λειτουργούσε αντικειμενικά σαν χώρος ταπείνωσης και σύνθλιψης της προσωπικότητας των εγκλείστων και των επισκεπτών.

Είναι φανερό ότι η ιστορική διαδρομή του κτιρίου έχει εναποθέσει τα ίχνη της ώστε το ίδιο το κτίριο με τους χώρους και τα δομικά στοιχεία του να αποτελεί ένα μουσείο της νεώτερης ιστορίας της Ελλάδας. Η αρμονική ένταξη της νέας χρήσης, δηλαδή αυτής πλέον του θεσμοποιημένου Διαχρονικού Μουσείου αποτελούσε ένα ιδιαίτερο σχεδιαστικό πρόβλημα, αφού το αποτέλεσμα θα έπρεπε να συμπυκνώνει και να συνθέτει ένα νέο περιεχόμενο, (το Νέο Μουσείο) με την ήδη διαμορφωμένη κατάσταση (το σημερινό Κτίριο-Μουσείο). Το ιδιαίτερα λεπτό σχεδιαστικό πρόβλημα λύθηκε με τις αποφασιστικές επιλογές των επεμβάσεων που τεκμηριώθηκαν από την εκτενή έρευνα της μελέτης. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι οι βασικές αρχές σχεδιασμού της μελέτης από την αρχή βασίστηκαν στις πρωτογενείς ιδέες για μια «Αρχιτεκτονική των Ιχνών» του αξέχαστου φίλου αρχιτέκτονα Τάκη Φραγκούλη, που έφυγε πρόωρα στις 8 Σεπτεμβρίου του 1994 αφήνοντας μια σημαντική παρακαταθήκη ιδεών.

Οι χώροι του Διαχρονικού Μουσείου χωρίζονται στις ακόλουθες ενότητες :

Μόνιμοι Εκθεσιακοί Χώροι :  

Αρχαιολογικό Μουσείο, με επτά αίθουσες που θα περιλαμβάνουν διάφορα εκθέματα όπως αγγεία, πίθους, γλυπτά, αρχιτεκτονικά μέλη, επιγραφές και άλλα από τους προϊστορικούς μέχρι τους Ρωμαϊκούς χρόνους και ακόμη εκθέματα από το πρώτο Αρχαιολογικό Μουσείο που έχουν παραμείνει στην Αίγινα. Στον χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου θα εκτεθούν και τα εκμαγεία των γλυπτών των αετωμάτων του Ναού της Αφαίας, που βρίσκονται στην γλυπτοθήκη του Μονάχου.

Βυζαντινό Μουσείο, με τοιχογραφίες, γλυπτά, ψηφιδωτά, καθώς και ευρήματα από ανασκαφές.

Μουσείο Νεώτερου Πολιτισμού, που θα περιλαμβάνει εκθέματα σχετικά με το ορφανοτροφείο, τους οικισμούς, την πολεοδομική και αρχιτεκτονική εξέλιξη, τα εκπαιδευτήρια και την εκπαίδευση, τον τύπο, την οικονομική οργάνωση, την κοινωνική ζωή, τα γράμματα και τις τέχνες.

Αρχείο Ιωάννου Καποδίστρια

Μουσείο Φυλακών θα αποτελέσουν τα διατηρούμενα στοιχεία και κτίσματα των φυλακών και ειδικά το κτίριο του αναρρωτηρίου που θα στεγάσει αντικείμενα και αρχεία της περιόδου λειτουργίας των φυλακών.  Στο Μουσείο θα περιλαμβάνονται, χώρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων, εργαστήρια συντήρησης, αποθήκες, χώρος για την ασφάλεια του μουσείου, καθώς και γραφεία προσωπικού, αρχαιολόγων και υπεύθυνων των επιμέρους μουσείων.

Χώροι εξυπηρέτησης επισκεπτών

Σε αυτούς τους χώρους περιλαμβάνονται οι πληροφορίες, το εκδοτήριο εισιτηρίων, κατάστημα στο οποίο ο επισκέπτης θα μπορεί να βρει αντίγραφα των εκθεμάτων, φωτογραφίες, κάρτες και άλλα, το αναψυκτήριο, χώροι υγιεινής, χώρος πρώτων βοηθειών, αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων και περιοδικών εκθέσεων.

Ο εσωτερικός υπαίθριος χώρος που αποτελούσε κυρίαρχο στοιχείο του κτιρίου και υπήρξε μέσον ελέγχου και ανάπτυξης κοινωνικής ζωής, έκφραση εσωστρέφειας και εγκλεισμού, είτε ως ενιαία αυλή ορφανοτροφείου, είτε ως χώροι αυλισμού κρατουμένων, λειτούργησε ως χώρος κοινωνικού αποκλεισμού.

Φυσικά στην περίπτωση λειτουργίας του κτιρίου ως ορφανοτροφείο η φυσική επέκταση των δραστηριοτήτων των παιδιών, και έξω από το κτίριο στην μεγάλη έκταση που υπήρχε μπροστά του μέχρι την θάλασσα, τον κήπο του ορφανοτροφείου καθώς και η μαθητεία τους σ’ εργαστήρια στην πόλη αναιρούσε τον αποκλεισμό αυτό. Στην μελέτη, οι υπαίθριοι χώροι θα λειτουργήσουν ως χώροι ανάπτυξης του νέου κοινωνικού ρόλου του κτιρίου με την ανάπτυξη υπαίθριων εκδηλώσεων, αλλά και ως φορείς της ιστορικής μνήμης του, με την διατήρηση των ιχνών των βάσεων των κτιρίων που  θα κατεδαφιστούν και την διατήρηση τοίχων, γουρνών, κλωβών κ.λ.π. Όσο αφορά τη δεντροφύτευση, διατηρούνται όλα τα υπάρχοντα σημαντικά δένδρα και προστίθενται μια σειρά μια σειρά δένδρων από την τοπική χλωρίδα, φιστικιές, λεμονιές κ.λ.π. καθώς και δύο δάφνες του Απόλλωνα που σηματοδοτούν την είσοδο στο Αρχαιολογικό Μουσείο, ενώ την είσοδο στην εκκλησία θα σηματοδοτήσουν δύο κυπαρίσσια.                                                                                                                                                               

Μελέτη Δεκέμβριος 1995 έγκριση ΚΑΣ

Αρχιτεκτονική μελέτη Γραφείο Δοξιάδη – Σύμβουλοι για ανάπτυξη & οικιστική Αε – ΚΑΠΑ ΕΠΕ – Αεχιτέκτονες & Συνεργάτες σύμβουλοι μηχανικοί Χαρίδημος & Χρίστος Καπαρελιώτης.

Ειδικοί σύμβουλοι Σοφία Χουρμούζη-Ξενοπούλου αρχιτέτων μπουσειολόγος, Ελένη Χατζηνικολάου αρχιτέκτων

Προϊσταμένη αρχή ΥΠ.ΠΟ Δ/νση μελετών μουσείων

Κατασκευή Σ. Σιγάλας Α.Τ.Ε.

Το Ιστορικό Αρχείο Αίγινας

Tης Αννας Γιαννούλη

Προϊσταμένης του Ιστορικού Αρχείου Αίγινας

ΣΤΟ ΚΤΙΡΙΟ του Καποδιστριακού Κυβερνείου στεγάζεται σήμερα το Ιστορικό Αρχείο Αίγινας. Εργο του είναι η περισυλλογή, διάσωση, ταξινόμηση συντήρηση των εγγράφων Δημοσίων Υπηρεσιών και των ΝΠΔΔ, οργανισμών, δήμων, κοινοτήτων, σχολείων, νοσοκομείων, σωματείων, συλλόγων, εκκλησιαστικών, μοναστηριακών, ιδιωτικών φορέων κ.λπ. και η επιστημονική αξιοποίηση τους. Επίσης η διάσωση διαφόρων κειμηλίων (όπως πίνακες, χάρτες, λιθογραφίες, φωτογραφίες, σημαίες, σφραγίδες κ.ά.).

Από την ημέρα της λειτουργίας του (1.9.89) μέχρι σήμερα έχει συγκεντρωθεί αρκετό και σημαντικό αρχειακό υλικό, όπως το μοναδικό

αρχείο φυλακών (1894-1984), το Αρχείο Ειρηνοδικείου Αίγινας (1834-1967), το οποίο περιλαμβάνει και τμήμα του Αρχείου Υδρας, Σπετσών και Πόρου. Τα Αρχεία Κοινοτήτων - Τα παλαιότερα είναι του Αγκιστρίου (1830) και της Χαλασμένης (Kυψέλης) 1841.

Τα σχολικά αρχεία (από το 1889), του Λιμεναρχείου, τα αρχεία Σωματείων και Συνεταιρισμών, τα ιδιωτικά αρχεία (το παλαιότερο είναι από το 1795) κ.ά.

Ενδιαφέρουσες επίσης είναι οι παλιές εκδόσεις βιβλίων, χάρτες, σχέδια, γκραβούρες, παλιές εφημερίδες και φωτογραφίες.

Επειδή η προϋπόθεση για τη μελέτη της Τοπικής Ιστορίας είναι η αρχειακή έρευνα, έχει ήδη ξεκινήσει η προσπάθεια ανεύρεσης και συγκέντρωσης των αρχείων της Αίγινας, τόσο των ελληνικών όσο και των ξένων σε φωτοαντίγραφα ή η φωτογράφιση του ιστορικού υλικού. Επίσης συγκεντρώνονται όσα βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, άρθρα και μελέτες τυπώθηκαν στην Αίγινα ή αναφέρονται στην ιστορία της.

Βασικό μέλημα είναι επίσης να δημιουργηθεί φωτογραφικό αρχείο των προσωπικοτήτων, ιστορικών γεγονότων, μνημείων και έργων τέχνης, τόσο εκείνων που αφαιρέθηκαν από τον τόπο, όσο και εκείνων που σώζονται ακόμη.

Oι συλλογές και η βιβλιοθήκη του αρχείου είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερομένου μελετητή. Καλό θα ήταν επίσης οι μελέτες που θα προκύψουν να συγκεντρωθούν εδώ, ώστε να αποφευχθεί το σκόρπισμα σε δυσεύρετα περιοδικά και να διευκολυνθεί η έρευνα.