Ναός της Αφαίας - Αετώματα

Χρωματική αναπαράσταση του Δυτικού Αετώματος

Δυτικό Αέτωμα Ναού της Αφαίας

Μετά από τον εντοπισμό ιχνών χρώματος στα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού της Αφαίας το 1811, έγιναν πολλές προσπάθειες για την αναπαράσταση των χρωμάτων που αυτά είχαν.

Το 1901 ο Αdolf Furtwängler, διευθυντής τότε της Γλυπτοθήκης του Μονάχου, βρήκε τα σημεία στερέωσης των μορφών των αετωμάτων, που έκαναν δυνατή την ασφαλή αναπαράσταση της διάταξης των μορφών. Ο Furtwängler ανέθεσε στον γλύπτη Κarl Βaur την κατασκευή προπλασμάτων και των δύο αετωμάτων σε κλίμακα 1:5. Με τα προπλάσματα αυτά αναπαραστάθηκε η διάταξη των μορφών και ο πλούσιος χρωματικός διάκοσμός τους. Το τελευταίο τρίτο του 19ου αι. είχε αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των ευρημάτων αρχαίας πλαστικής με ίχνη χρώματος. Με βάση τα νέα ευρήματα κατασκευάστηκαν οι μορφές των προπλασμάτων σε γύψο και επιζωγραφίστηκαν με μπλε, κόκκινο και χρυσό χρώμα.

Επειδή ο Furtwängler δεν είχε στη διάθεση του επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τη διακόσμηση των ενδυμάτων και των όπλων των εναέτιων μορφών, χρησιμοποίησε ως πηγή άντλησης πληροφοριών, όχι μόνο τα νέα ευρήματα της αρχαϊκής περιόδου από την Ακρόπολη της Αθήνας, αλλά και τις αττικές αρχαϊκές αγγειογραφίες. Από τη διάσημη κύλικα του Ευφρόνιου δανείστηκε τη μορφή του φτερωτού κάπρου ως έμβλημα μιας ασπίδας. Αν και ορισμένα στοιχεία των μορφών των προπλασμάτων δεν ήταν απόλυτα τεκμηριωμένα, ο Furtwängler φρόντισε για τη μεγαλύτερη δυνατή αυθεντικότητα και επιστημονική αρτιότητα. Τα προπλάσματα ήταν εκτεθειμένα στην «Αίθουσα των Αιγινητών» της Γλυπτοθήκης του Μονάχου και καταστράφηκαν κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μια δεύτερη εκδοχή του προπλάσματος του δυτικού αετώματος βρίσκεται σήμερα στη Ζυρίχη.

Χρωματική αναπαράσταση κεφαλής πολεμιστού του Ανατολικού Αετώματος

Ο πολεμιστής (περ. 490 π.Χ) παριστανόταν σε στάση επίθεσης, με λυγισμένο τον κορμό και το κεφάλι ελαφρά σκυμμένο προς τα εμπρός να σπεύδει σε βοήθεια ενός συντρόφου του. Φορεί κράνος με επιρρίνιο (προστατευτικό στέλεχος για τη μύτη) και παραγναθίδες, οι οποίες είναι ανασηκωμένες. Στο κράνος διακρίνεται ρομβοειδές πλέγμα, το οποίο με τη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας φαίνεται ότι αποτελεί τμήμα μιας ζωγραφικής διακόσμησης με φολίδες. Επειδή τα ανθεκτικότερα χρώματα είναι το κόκκινο και το μπλε και σε αρκετές φολίδες διατηρούνται ίχνη μπλε χρώματος, θεωρείται πολύ πιθανόν ότι οι ενδιάμεσες φολίδες θα ήταν κόκκινες. Για το καταυχένιο (το τμήμα του κράνους που προστάτευε τον αυχένα) είχε χρησιμοποιηθεί το διακοσμητικό θέμα των ανθεμίων και λουλουδιών λωτού, όπως στο κράνος της Αθηνάς. Εδώ παρουσιάζεται μια απλούστερη χρωματική σύνθεση, η οποία φαίνεται πιθανή από την κατάσταση διάβρωσης της επιφάνειας του μαρμάρου.

(πηγή: Με περισσότερες φωτογραφίες http://www.windmillstravel.com/gr/)

Ναός τnς Αφαίας

Η παράδοση: Ο Παυσανίας έχει αφήσει μερι κές πληροφορίες για την Αφαία, η οποία προήλθε από κάποιες παραδόσεις της Κρήτης. Ο Δίας και η Κάρμη είχαν μια κόρη που ονομάζονταν Βριτόμαρτις. Εκείνη αγαπούσε το κυνή γι και γι' αυτό τον λόγο η Θεά Αρτέμιδα της έδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση. Αλλά ο Μίνωας την ερωτεύθηκε κι ενώ εκείνη προσπαθούσε να ξεφύγει πήδηξε στη θάλασσα και πιάστηκε στα δίχτυα ενός ψαρά που την περιμάζεψε στο καράβι του. Έπειτα ένας από τους ναύτες την ερωτεύθηκε. Εκείνη προσπάθησε να δραπετεύσει ξανά, πήδηξε μέσα στη θάλασσα και κολύμπησε μέχρι την Αίγινα. Αμέσως πήρε το δρόμο προς τα βορειοανατολικά όπου υπήρχε το άλσος του νησιού. Οι ναύτες την παρακολουθούσαν που χάνο νταν σιγά σιγά και γι' αυτό το λόγο την ονόμασαν Αφαία = Άφαντη (εξαφανίζομαι), και από ότι μας λέει η παράδοση, εκείνη κρύφτηκε σε ένα σπήλαιο στον περίβολο του αρχαϊκού ναού. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν εκεί το 1901, πολλά ευρήματα της Μυκηνοϊκής εποχής ήρθαν στο φως. Έτσι μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι κάτοι κοι αυτής της περιοχής λάτρευαν αυτή τη θεότητα από την προϊστορική εποχή. Οι Κρήτες αποκαλούσαν την Αφαία "Δίκτυννα".

Οι κλεμμένοι «Αιγινήτες» στο Μόναχο

Εγχρωμη αναπαράσταση γλυπτών
του δυτικού αετώματος του ναού της
Αθηνάς Αφαίας στην Αίγινα

«Τη δεύτερη ημέρα,ένας από τους εργάτες που έσκαβε στο εσωτερικό κλίτος συνάντησε ένα κομμάτι μάρμαρο της Πάρου, το οποίο τράβηξε την προσοχή του, γιατί όλο το κτίσμα ήταν από πέτρα. Αποδείχθηκε ότι επρόκειτο για το κεφάλι ενός πολεμιστή με περικεφαλαία, καθ΄όλα τέλειο.Κειτόταν με το πρόσωπο προς τα επάνωκαι,καθώς τα χαρακτηριστικά αποκαλύπτονταν βαθμιαία,δεν μπορείτε να φανταστείτε τον βαθμό της έκστασης και της συγκίνησης που νιώθαμε. Ενα τελείως νέο κίνητρο έδινε συγκεκριμένη τροπή στη δουλειά μας.Δεν άργησε να ξεφυτρώσει και άλλο κεφάλι,ύστερα ένα πόδι και τελικώς ανακαλύψαμε κάτω από τα γκρεμισμένα τμήματα του ναού όχι λιγότερα από 16 αγάλματα και 13 κεφάλια, χέρια, πόδια κ.λπ.».

Ηταν Απρίλιος του 1811 όταν συνέβαιναν αυτά που περιγράφει ο βρετανός αρχιτέκτονας Τσαρλς Ρόμπερτ Κόκερελ στον ναό της Αφαίας στην Αίγινα. Μαζί με τον βαρόνο Χάλερ του Χάλερσταϊν, επίσης αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο στην υπηρεσία του βασιλιά της Βαυαρίας, έναν ακόμη βρετανό αρχιτέκτονα, τον Τζον Φόστερ, και τον ζωγράφο Γιάκομπ Λινκ είχαν ξεκινήσει από την Αθήνα για την Αίγινα προκειμένου να μελετήσουν τον ναό του Πανελληνίου Διός, όπως θεωρούσαν τότε το ιερό της Αφαίας.

Μυκήνες και Κρήτη ασκούσαν στο νησί συγκεκριμένη πολιτική διευρυμένου ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα

Γεφυρόστομη πρόχους, η οποία

χρονολογείται γύρω στο 1450 π.Χ.

(πρώιμος ανακτορικός ρυθμός).

Η ΑΙΓΙΝΑ το 17ο και 16ο αι. π.Χ., εποχή της μινωικής θαλασσοκρατιας στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διακίνηση των αγαθών ανάμεσα στα παράλια της Μ. Ασίας, την Αίγυπτο, τις Kυκλάδες, την Hπειρωτική Eλλάδα και την Πελοπόννησο, προετοιμάζοντας έτσι το δυναμικό της ρόλο στην επερχόμενη πολιτιστική μεταβολή. Η πλεονεκτική γεωγραφική της θέση στα προστατευμένα και προσιτά νερά του κόλπου που ενώνει την Αττική με την Αργολίδα, προσήλκυσε από πολύ νωρίς επιδέξιους ναυτικούς και δραστήριους εμπόρους.

Η εγκατάσταση και ανάπτυξη από τη νεολιθική περίοδο μιας κοινωνίας ανθρώπων που γνωρίζουν καλά τη θάλασσα και τους νόμους της συνδιαλλαγής ήταν η βάση στην οποία θεμελιώθηκαν οι δραστηριότητες για την ανάπτυξη του εμπορίου. Αυτός Ίσως είναι και ο λόγος που η Αίγινα δεν πλήττεται από τις ανακατατάξεις που συμβαίνουν στο χώρο του Αιγαίου από το τέλος της ΠΕ II ώς τη ΜΕ II-III, εποχή ανόδου και πτώσης της μινωικής κυριαρχίας.

Τα κρητικά και «συμμαχικά» πλοία την περίοδο αυτή διατρέχουν όλη τη Μεσόγειο πλέοντος κυρίως κοντά στα παράλια για ασφάλεια και ανεφοδιασμό, ενώ παράλληλα δημιουργούν σχέσεις φιλίας που ισχυροποιούνται με οικογενειακούς δεσμούς για εμπορικούς και διπλωματικούς λόγους. Oι Αιγινήτες ανταποκρίνονται με ευελιξία στις απαιτήσεις των καιρών. Τους δεσμούς επικοινωνίας με την Κρήτη φανερώνει η εισηγμένη κεραμεική με τη φημισμένη τεχνοτροπία, γνωστή ως καμαραϊκός ρυθμός. Η ανάπτυξη σχέσεων σταθερότητας και ευημερίας των κατοίκων του μικρού νησιού, που όχι μόνο μιμούνται αλλά και αναπαράγουν τα κρητικά διακοσμητικά θέματα, φανερώνει ότι έχουν αφομοιώσει και συμπλέουν με τις αρχές του κρητικού πολιτισμού.